حق رأی یکی از بنیادین‌ترین حقوق سیاسی هر شهروند در یک نظام مردم‌سالار است. در قانون اساسی افغانستان سال ۱۳۸۲، رأی‌دادن یک حق اساسی برای تمام اتباع کشور بالای ۱۸ سال تعریف شده بود. این حق نه تنها امکان شرکت در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی را فراهم می‌کرد، بلکه نمادی از مشارکت مستقیم مردم در تعیین سرنوشت سیاسی‌شان بود.
اما این حق در عمل با چالش‌های متعددی مواجه شد؛ از مشکلات فنی و امنیتی در روز رأی‌گیری گرفته تا تقلب‌های گسترده و عدم شفافیت در شمارش آرا. همچنین، سهم پایین زنان در انتخابات و محدودیت‌های موجود در ولایت‌های دورافتاده، نشان داد که تحقق کامل این حق هنوز فاصله زیادی با واقعیت دارد.
پس از تحولات سال ۲۰۲۱، وضعیت حق رأی به کجا رسید؟
با سقوط دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت، ساختارهای انتخاباتی عملاً منحل شدند. کمیسیون مستقل انتخابات دیگر فعال نیست، و تاکنون خبری از برگزاری انتخابات عمومی یا حتی طرح‌هایی برای مشارکت سیاسی مردم در نظام جدید منتشر نشده است. طالبان ساختار مشروعیت خود را بر مبنای مشروعیت دینی و نه رأی مردمی تعریف کرده‌اند.
آیا حق رأی قابل بازگشت است؟
در شرایط فعلی، بازگشت انتخابات سراسری به سبک جمهوری بسیار بعید به‌نظر می‌رسد، مگر اینکه تغییرات سیاسی بنیادینی رخ دهد. اما با وجود این، خواست مردم برای مشارکت در تعیین سرنوشت خود همچنان وجود دارد و می‌تواند در آینده، عاملی برای فشار سیاسی و اجتماعی برای بازگشت به اصل انتخابات باشد.
نتیجه‌گیری:
حق رأی در افغانستان، همچون بسیاری دیگر از حقوق اساسی، نه تنها به قانون بلکه به اراده سیاسی برای اجرا نیاز دارد. آینده این حق، بستگی به مسیر سیاسی کشور و میزان خواست و مشارکت عمومی دارد.
